Asansör Rayı Satın Alma Rehberi

Asansör sistemleri, modern binaların vazgeçilmez bir parçasıdır ve bu karmaşık yapıların güvenli, konforlu ve verimli bir şekilde çalışmasını sağlayan birçok kritik bileşeni vardır. Bu bileşenlerin en temellerinden biri, genellikle göz ardı edilen ancak hayati bir rol oynayan asansör raylarıdır. Bu makalede, asansör raylarının ne olduğundan, çeşitlerine, teknik özelliklerinden montajına ve fiyatlarına kadar her yönüyle detaylı bir inceleme sunulmaktadır.

---

Asansörün tüm parçalarını öğrenmek ister misiniz? : Asansör Nasıl Çalışır? Asansör Parçalarına İlişkin Görsel Bir Rehber

---

Asansör Rayı Nedir?

Asansör rayı (kılavuz ray olarak da bilinir), asansör kabininin ve varsa karşı ağırlığın dikey hareketi sırasında izlediği yolu oluşturan, yüksek kaliteli çelikten imal edilmiş T-şekilli profillerdir. Bu rayların temel görevleri şunlardır:

• Yol Gösterme: Kabin ve karşı ağırlığın asansör kuyusu içinde sapma yapmadan, belirlenmiş dikey bir hat üzerinde hareket etmesini sağlamak.
• Stabilite Sağlama: Hareket sırasında oluşabilecek yatay salınımları ve titreşimleri en aza indirerek konforlu bir sürüş deneyimi sunmak.
• Güvenlik Sağlama: Acil durumlarda (örneğin halat kopması), paraşüt fren sisteminin devreye girerek kabini sıkıca kavraması ve durdurması için gerekli yüzeyi sağlamak. Bu, rayların en kritik güvenlik fonksiyonudur.
• Yükleri Dağıtma: Kabinin dengesiz yüklenmesinden kaynaklanan yatay kuvvetleri ve aerodinamik etkileri binanın yapısına aktarmak.

Kısacası, raylar asansörün “omurgası” olarak kabul edilebilir ve sistemin tüm güvenliği ve performansı üzerinde doğrudan bir etkiye sahiptir.

Asansör Rayı Çeşitleri

Asansör rayları genellikle üretim yöntemlerine göre iki ana kategoriye ayrılır:

1. Soğuk Çekme Raylar (Soğuk Çekme Kılavuz Raylar)

Bu raylar, çelik profillerin ısıtılmadan, özel kalıplar arasından geçirilerek (çekilerek) şekillendirilmesiyle üretilir. Bu yöntem, raylara aşağıdaki özellikleri kazandırır:

• Yüzey Pürüzsüzlüğü: Çok daha pürüzsüz ve parlak bir yüzeye sahiptirler.
• Boyutsal Hassasiyet: Yüksek ölçü toleransına sahiptirler, yani boyutları çok daha hassastır.
• Uygulama Alanları: Genellikle düşük ve orta hızlı (genellikle 2.0 m/s’ye kadar) yolcu asansörlerinde, konutlarda ve ticari binalarda kullanılırlar. Paraşüt fren sisteminin kayarak frenleme yapacağı sistemler için idealdirler.

2. İşlenmiş Raylar (Frezelenmiş Kılavuz Raylar)

Bu raylar, sıcak haddeleme ile ön şekil verildikten sonra, yüzeylerinin özel freze tezgahlarında işlenmesiyle üretilir. Bu işlem onlara üstün özellikler kazandırır:

• Mükemmel Doğrusallık ve Yüzey Kalitesi: Frezeleme işlemi sayesinde neredeyse kusursuz bir yüzey düzgünlüğü ve doğrusallık elde edilir.
• Yüksek Dayanım: Yüksek hızlarda oluşacak dinamik yüklere ve titreşimlere karşı çok daha dirençlidirler.
• Uygulama Alanları: Yüksek hızlı (2.0 m/s ve üzeri) asansörlerde, gökdelenlerde, yüksek trafikli binalarda ve sürüş konforunun en üst düzeyde olması gereken projelerde zorunludur.

Asansör Rayının Bileşenleri Nelerdir?

Bir ray sistemi sadece T-profillerden ibaret değildir. Rayların montajı ve birleştirilmesi için çeşitli yardımcı bileşenler kullanılır:

• Flanş (Ek Pleyti / Fishplate): 5 metrelik standart rayları birbirine eklemek için kullanılan, rayların uçlarındaki kanallara geçen özel bir metal parçadır. Rayların kesintisiz bir hat oluşturmasını sağlar.
• Ray Klipsleri (Kroşeler): Rayları, duvarlara monte edilmiş olan konsollara sabitlemek için kullanılan elemanlardır. Kaydırmalı (esnek) ve sabit tipleri bulunur.
• Bağlantı Cıvataları: Flanşları ve klipsleri raya ve konsollara bağlamak için kullanılan yüksek mukavemetli cıvatalardır.
• Ray Konsolları (Braketler): Asansör kuyusunun duvarına monte edilen ve ray klipslerinin bağlandığı L-şekilli çelik taşıyıcılardır. Raylardan gelen yükleri bina yapısına aktarırlar.

Uygun Asansör Rayının Teknik Özellikleri Nelerdir?

Kaliteli ve uygun bir ray seçimi, projenin başarısı için kritiktir. İşte dikkat edilmesi gereken temel özellikler:

• Malzeme Kalitesi: Raylar genellikle ISO 7465 standardına uygun olarak Fe 360 (S235JR), Fe 430 (S275JR) veya Fe 510 (S355JR) gibi belirli kimyasal bileşime ve mekanik özelliklere sahip çeliklerden üretilir. Malzeme sertifikası mutlaka talep edilmelidir.
• Çekme Dayanımı: Rayın kopmaya karşı direncini gösterir. Genellikle 370N/mm2370 N/mm²370N/mm2 ile 620N/mm2620 N/mm²620N/mm2 arasında değişir.
• Doğrusallık ve Paralellik: Rayların boyunca hiçbir eğrilik olmamalıdır. Montaj sırasında lazer ve şakül ile bu doğrusallık sağlanır.
• Yüzey Pürüzsüzlüğü: Patenlerin (kılavuz pabuçlarının) ve fren sisteminin sorunsuz çalışması için yüzeyin pürüzsüz olması şarttır.
• Boyutsal Toleranslar: Rayın “T” kesitinin genişliği, yüksekliği ve et kalınlığı gibi ölçüleri standartlara uygun ve çok dar toleranslar içinde olmalıdır.

Asansör Rayı Boyutları, Uzunluğu ve Ağırlığı

Uzunluk

Nakliye ve montaj kolaylığı açısından asansör rayları dünya genelinde 5 metre standart boyunda üretilir. Projenin gerektirdiği toplam yükseklik, bu 5 metrelik rayların birbirine eklenmesiyle elde edilir.

Boyutlar ve Ağırlık

Raylar, “T” profilinin kafa genişliğine göre isimlendirilir ve bu boyut, rayın ağırlığını ve dayanımını belirler. Ağırlık genellikle “kg/metre” cinsinden ifade edilir. Yaygın olarak kullanılan bazı ray tipleri ve yaklaşık ağırlıkları şöyledir:

Asansör Rayı Sayısı

Standart bir asansör uygulamasında, sistemde toplam 4 adet ray hattı bulunur:

• 2 Adet Kabin Rayı: Kabinin iki yanında bulunur ve kabini yönlendirir.
• 2 Adet Karşı Ağırlık Rayı: Karşı ağırlığın iki yanında bulunur ve onu yönlendirir.

Bazı özel tasarımlarda (örneğin bazı makine dairesiz asansörlerde veya L-tipi karkaslarda) karşı ağırlık için tek ray veya farklı konfigürasyonlar kullanılabilir.

Hidrolik Asansör Rayı ile Halatlı (Çekişli) Asansör Rayı Farklı mıdır?

Temel olarak kullanılan “T” profilli ray aynıdır. Ancak rayların maruz kaldığı kuvvetler ve dolayısıyla ray seçimini etkileyen hesaplamalar farklıdır.

• Halatlı (Çekişli) Asansörler: Bu sistemlerde raylar, sadece kabini yönlendirmekle kalmaz, aynı zamanda paraşüt fren sistemi devreye girdiğinde ortaya çıkan muazzam sıkma ve bükülme kuvvetlerine de dayanmak zorundadır. Bu nedenle ray seçimi ve konsol aralıkları bu frenleme kuvvetine göre hesaplanır.
• Hidrolik Asansörler: Bu sistemlerde ana yük, hidrolik piston tarafından taşınır. Rayların birincil görevi kabin karkasını (sapanı) kılavuzlamaktır. Acil durumlarda devreye giren sistem genellikle piston üzerindeki “hortum patlama valfi”dir ve bu, frenlemenin raylar üzerinde gerçekleşmediği anlamına gelir. Bu nedenle, hidrolik asansörlerdeki raylar genellikle halatlı sistemlerdeki kadar büyük dinamik frenleme yüklerine maruz kalmazlar. Ancak, özellikle dolaylı ( yandan tahrikli) sistemlerde, kabin yükünden kaynaklanan bükülme momentlerini karşılayacak mukavemette olmalıdırlar.

Sonuç olarak, rayın kendisi aynı olsa da, sistem tipine göre yapılan mühendislik hesapları ve seçilen ray kesiti farklılık gösterebilir.

Türkiye’de Mevcut Asansör Rayı Markaları

Türkiye pazarında hem yerli üretim hem de ithal birçok kaliteli ray markası bulunmaktadır. Bazı önde gelen markalar şunlardır:

• Yerli Markalar:

• Asray: Türkiye’nin en büyük ve tanınmış ray üreticilerinden biridir. Geniş bir ürün yelpazesine sahiptir.

• Çelikray: Pazardaki önemli yerli üreticilerden bir diğeridir.

• Diğer yerli üreticiler de pazarda yer almaktadır.

• İthal Markalar:

• Monteferro (İtalya/Global): Dünya çapında en çok bilinen ve en büyük ray üreticisidir. Kalitesi ve ürün çeşitliliği ile tanınır.

• Savera (İspanya): Avrupa’nın ve dünyanın önde gelen ray üreticilerindendir.

• Marazzi (İtalya): Kaliteli ürünleriyle bilinen bir diğer İtalyan markasıdır.

En İyi Asansör Rayı Markası Hangisidir?

“En iyi” marka kavramı görecelidir ve projenin ihtiyaçlarına bağlıdır. Bir marka seçerken “en iyi”yi belirleyen faktörler şunlardır:

• Proje Gereksinimleri: Asansörün hızı, taşıma kapasitesi ve kullanım amacı (yolcu, yük, hastane vb.) en uygun ray tipini (soğuk çekme/işlenmiş) ve markanın ilgili ürün serisini belirler.
• Sertifikasyon ve Standartlar: Markanın ISO 7465 gibi uluslararası standartlara uygun üretim yaptığından ve CE işaretine sahip olduğundan emin olunmalıdır.
• Fiyat/Performans Oranı: Proje bütçesi dahilinde en yüksek kaliteyi sunan marka tercih edilmelidir. Yerli markalar genellikle daha rekabetçi fiyatlar sunarken, global markalar belirli yüksek teknoloji gerektiren projelerde tercih edilebilir.
• Teknik Destek ve Bulunabilirlik: Markanın Türkiye’de güçlü bir distribütör ağına sahip olması ve teknik destek sunabilmesi önemlidir.

Sonuç olarak, Monteferro, Savera ve Asray gibi markaların tümü kendi segmentlerinde “en iyi” olarak kabul edilebilir. Önemli olan, projenize uygun ürünü seçmektir.

Kaliteli Asansör Rayı Satın Almak İçin Anahtar Noktalar

1. Malzeme Sertifikasını İsteyin: Rayın kimyasal ve mekanik özelliklerini gösteren üretici sertifikasını mutlaka talep edin.
2. Fiziksel Kontrol Yapın: Rayların yüzeyinde pas, çatlak, ezik veya derin çizikler olup olmadığını kontrol edin.
3. Boyutsal Tutarlılığı Kontrol Edin: Özellikle büyük projelerde farklı partilerden gelen rayların ölçülerinin birbiriyle tutarlı olduğundan emin olun.
4. Marka ve Menşei Bilgisini Doğrulayın: Rayların üzerinde genellikle üretici markası, üretim tarihi ve standart numarası gibi bilgiler yer alır.
5. Ambalaj ve Depolama Koşullarına Dikkat Edin: Raylar neme ve dış etkenlere maruz kalmayacak şekilde uygun ambalajda ve depoda saklanmalıdır.

Asansör Rayı Tamiri

Asansör raylarında ciddi bir hasar (eğilme, bükülme, derin korozyon) meydana gelmişse tamir edilmesi önerilmez ve güvenli değildir. Hasarlı ray bölümünün tamamen değiştirilmesi gerekir. Ancak küçük sorunlar için bazı bakım işlemleri yapılabilir:

• Hizalama (Ayar): Zamanla veya binadaki oturmalar nedeniyle ray hizalamasında küçük sapmalar olabilir. Periyodik bakımlarda bu hizalamalar yetkili servis tarafından kontrol edilir ve düzeltilir.
• Yüzey Temizliği: Ray yüzeyinde biriken yağ, toz ve kir düzenli olarak temizlenmelidir.
• Yüzeysel Pas: Çok yüzeysel paslanmalar, rayın fonksiyonunu etkilemiyorsa özel temizleyicilerle temizlenebilir. Ancak paslanma ilerlemişse rayın değiştirilmesi gerekebilir.

Asansör Rayı Montaj Yöntemi (Ray Döşeme)

Ray montajı, asansör kurulumunun en hassas ve en önemli aşamalarından biridir. Hatalı bir montaj, gürültüye, titreşime, erken aşınmaya ve en önemlisi güvenlik risklerine yol açar. Genel adımlar şöyledir:

1. Şakül Atma: Asansör kuyusunun en üst katından en altına çelik teller (şakül ipleri) salınarak kabin ve karşı ağırlık raylarının monte edileceği referans hatları oluşturulur. Bu hatların mutlak dikeyliği kritiktir.
2. Konsolların Montajı: Şakül iplerine göre referans alınarak ray konsolları kuyu duvarına ankre edilir.
3. İlk Rayların Montajı: Genellikle en alttan başlayarak ilk raylar konsollara yerleştirilir.
4. Hizalama: Lazer hizalama cihazları ve mastarlar kullanılarak rayların hem birbirine göre paralelliği (ekartman ölçüsü) hem de şakül ipine göre dikeyliği hassas bir şekilde ayarlanır.
5. Rayların Birleştirilmesi: Bir alt ray monte edilip hizalandıktan sonra, flanş (ek pleyti) kullanılarak bir üstteki ray ile birleştirilir. Cıvatalar sıkılır.
6. Klipslerle Sabitleme: Raylar, klipsler aracılığıyla konsollara sabitlenir. Bu işlem aşağıdan yukarıya doğru kat kat tekrarlanır.
7. Son Kontroller: Tüm raylar döşendikten sonra genel bir hizalama ve cıvata sıkılık kontrolü yapılır.

Hidrolik asansör rayı nasıl monte edilir?

Hidrolik asansörlerde ray montajı da aynı temel prensiplere (şakül, hizalama, sabitleme) dayanır. Ancak konfigürasyona göre farklılıklar olabilir:

• Yandan Tahrikli (Indirect Acting): Bu sistemde kabin karkası (sapan) ve ray düzeni, halatlı asansörlere çok benzer. Genellikle kabinin iki yanına iki ray monte edilir.
• Ortadan Pistonlu (Direct Acting): Pistonun doğrudan kabinin altına monte edildiği bu sistemlerde, raylar genellikle kabinin sadece bir tarafına veya her iki tarafına “köşelere” monte edilebilir. Montaj prensibi aynı kalsa da, rayların konumu projeye göre değişir.

Asansör Rayı Adlandırma Yöntemi

Raylar genellikle bir “T” harfi ve ardından gelen bir sayı ile adlandırılır. Örneğin: T89

• T: Ray profilinin “T” şeklinde olduğunu belirtir.
• 89: Rayın kafa (çalışma yüzeyi) genişliğinin yaklaşık olarak 89 mm olduğunu ifade eder.

Bazen bu adlandırmaya ek olarak, üretim yöntemini belirten harfler de eklenebilir. Örneğin: T89/A (Soğuk Çekme) veya T89/B (İşlenmiş/Frezelenmiş).

Asansör Rayı Fiyatları

Asansör rayı fiyatları sabit değildir ve birçok faktöre bağlı olarak büyük ölçüde değişiklik gösterir:

• Ray Tipi ve Boyutu: İşlenmiş raylar, soğuk çekme raylardan önemli ölçüde daha pahalıdır. T127 gibi büyük ve ağır raylar, T70 gibi daha küçük raylardan daha maliyetlidir.
• Marka: İthal markalar (Monteferro, Savera) genellikle yerli markalara (Asray) göre daha yüksek fiyatlıdır.
• Sipariş Miktarı: Proje ne kadar büyükse ve sipariş edilen ray miktarı ne kadar çoksa, birim fiyat o kadar düşebilir.
• Piyasa Koşulları: Dünya çelik fiyatlarındaki ve döviz kurlarındaki dalgalanmalar, ray fiyatlarını doğrudan etkiler.

Net bir fiyat almak için, projenizin teknik detayları (asansör tipi, kapasitesi, hızı, seyir mesafesi) ile birlikte birkaç farklı tedarikçiden teklif istemek en doğru yöntemdir.