Asansörler, günlük hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Bu sistemlerin güvenli, konforlu ve sessiz çalışması, çok sayıda farklı mekanik ve elektronik bileşenin uyumlu performansına bağlıdır. Bu kritik bileşenlerden biri de genellikle göz ardı edilen ancak hayati bir rol oynayan asansör pateni veya diğer adıyla kılavuz pabuçtur.
Asansör Pateni Nedir?
Asansör Pateni (Kılavuz Pabuç), asansör kabininin ve karşı ağırlık kasasının (şasesinin) üst ve alt köşelerine monte edilen mekanik bir parçadır. Temel amacı, kabini ve karşı ağırlığı, kuyu boyunca dikey olarak döşenmiş olan kılavuz raylar üzerinde merkezlenmiş ve hizalı bir şekilde tutmaktır.
Genellikle dökme demir veya çelikten yapılmış bir gövdeye sahiptir ve ray ile doğrudan temas eden, aşınmaya dayanıklı bir astar (lent) içerir. Bu sayede, metalin metale sürtünmesi engellenerek hem gürültü ve titreşim azaltılır hem de sistemin ömrü uzatılır.
Asansör Pateninin Görevi
Asansör pateninin sistemdeki görevleri çok yönlü ve kritiktir:
- Hizalama ve Yönlendirme: Kabin ve karşı ağırlığın, kılavuz raylar boyunca sapma yapmadan, tamamen dikey bir çizgide hareket etmesini sağlar.
- Titreşim Sönümleme: Hareket sırasında oluşan yatay salınımları ve titreşimleri emerek yolcular için daha konforlu bir seyahat deneyimi sunar.
- Gürültüyü Azaltma: Metal aksamın birbirine sürtünmesini engelleyerek, özellikle kabin hareket halindeyken oluşan gürültüyü minimuma indirir.
- Güvenliği Sağlama: Olası bir sarsıntı veya dengesizlik durumunda kabinin raydan çıkmasını önleyerek sistemin genel güvenliğine katkıda bulunur.
Asansörün tüm parçalarını öğrenmek ister misiniz? : Asansör Nasıl Çalışır? Asansör Parçalarına İlişkin Görsel Bir Rehber
Asansör Pateni Çeşitleri
Asansör patenleri temel olarak çalışma prensiplerine göre iki ana kategoriye ayrılır:
- Kaymalı Kılavuz Pabuçlar (Sliding Guide Shoes): En yaygın kullanılan ve ekonomik olan tiptir.
- Makaralı (Rulmanlı) Kılavuz Pabuçlar (Roller Guide Shoes): Daha modern, yüksek performanslı ve maliyetli bir çözümdür.
Ayrıca kullanıldıkları yere ve ray tipine göre de sınıflandırılırlar.
Asansör Pateninin Parçaları (Bileşenleri)
Bir asansör pateni genellikle aşağıdaki temel bileşenlerden oluşur:
- Gövde (Paten Kızağı): Genellikle dökme demir veya çelikten imal edilen ana taşıyıcı kısımdır. Patenin diğer tüm parçaları bu gövdeye monte edilir.
- Paten Lenti (Fitil / Astar): Ray ile doğrudan temas eden, değiştirilebilir ve sarf malzeme niteliğindeki parçadır.
- Yay ve Süspansiyon Mekanizması: (Sadece yaylı modellerde bulunur) Ray ile paten arasındaki basıncı ayarlamaya ve titreşimleri sönümlemeye yarayan yaylar veya kauçuk takozlardan oluşur.
- Bağlantı Elemanları: Pateni kabin veya ağırlık şasesine sabitlemek için kullanılan cıvata ve somunlardır.
Paten Lenti Nedir?
Paten Lenti (Paten Fitili), kılavuz pabucun en önemli ve en çok yıpranan parçasıdır. Görevi, paten gövdesi ile kılavuz ray arasında bir yastıklama ve sürtünme yüzeyi oluşturmaktır. Bu parça, doğrudan ray yüzeyine temas ettiği için zamanla aşınır ve periyodik olarak değiştirilmesi gerekir. Genellikle aşağıdaki malzemelerden üretilir:
- Poliamid (PA): Standart ve en yaygın kullanılan malzemedir.
- Poliüretan (PU): Daha esnek ve titreşim sönümleme kabiliyeti daha yüksek bir malzemedir.
- Teflon Katkılı Plastikler: Daha düşük sürtünme katsayısı sunarlar.
Kaymalı Asansör Pateni Nedir?
Kaymalı Kılavuz Pabuç (Sürgülü Paten), lentin kılavuz ray yüzeyinde “kayarak” hareket etmesi prensibine dayanır. Bu tip patenler, özellikle düşük ve orta hızlı (1.75 m/s′yekadar) asansörlerde yaygın olarak kullanılır.
- Avantajları:
- Düşük maliyetli ve ekonomiktir.
- Basit bir yapıya sahiptir, bakımı kolaydır.
- Dezavantajları:
- Sürtünmeyi azaltmak için kılavuz rayların düzenli olarak yağlanmasını gerektirir.
- Yüksek hızlarda verimsizdir ve daha fazla gürültü üretebilir.
Makaralı Asansör Pateni Nedir?
Makaralı Kılavuz Pabuç (Rulmanlı Paten), ray yüzeyinde kaymak yerine, üzerinde bulunan poliüretan kaplı makaralar (rulmanlar) sayesinde dönerek hareket eder. Bu makaralar genellikle yaylı bir mekanizma ile raya sürekli temas halinde tutulur.
- Avantajları:
- Sürtünme çok düşüktür, bu nedenle rayların yağlanmasına gerek yoktur.
- Son derece sessiz ve titreşimsiz bir çalışma sağlar.
- Yüksek hızlı (1.75 m/s ve üzeri) asansörler için idealdir.
- Daha konforlu bir seyahat deneyimi sunar.
- Dezavantajları:
- Kaymalı patenlere göre çok daha pahalıdır.
- Yapısı daha karmaşıktır.
Asansör Karşı Ağırlık Pateni Nedir?
Karşı Ağırlık Pateni, adından da anlaşılacağı gibi, kabini dengeleyen karşı ağırlık şasesine takılan kılavuz pabuçtur. Genellikle kabin patenlerinden daha basit ve küçük yapıdadırlar. Yolcu konforu öncelikli olmadığı için, karşı ağırlıklarda çoğunlukla sabit (yaysız) ve kaymalı tip patenler tercih edilir. Bu, maliyeti düşürmeye yardımcı olur.
Asansör Pateninin İngilizcesi
Asansör pateninin uluslararası literatürdeki ve ticaretteki İngilizce karşılığı “Elevator Guide Shoe” şeklindedir.
Asansör Pateni Arıza Belirtileri
Patenlerin aşındığını veya arızalandığını gösteren en yaygın belirtiler şunlardır:
- Anormal Sesler: Kabin hareket ederken kuyudan gelen sürtünme, gıcırdama veya vuruntu sesleri.
- Titreşim: Kabin içinde hissedilen anormal titreşim veya sarsıntı.
- Düzensiz Hareket: Asansörün katlar arasında duraksaması veya hafifçe takılarak hareket etmesi.
- Raylarda Görülen Aşınma: Periyodik bakımlar sırasında teknisyenin ray yüzeyinde parlak veya çizilmiş alanlar tespit etmesi.
Bu belirtilerden herhangi biri fark edildiğinde, derhal yetkili servis ile iletişime geçilmelidir.
Asansör Pateni Ne Zaman Değiştirilir?
Patenin kendisi (demir gövdesi) hasar görmedikçe (çatlak, kırık vb.) değiştirilmez. Ancak sarf malzeme olan paten lentleri düzenli olarak kontrol edilmeli ve değiştirilmelidir.
- Değişim Sıklığı: Lentlerin değişim periyodu, asansörün kullanım sıklığına, hızına ve bakım kalitesine bağlı olarak genellikle 1 ila 3 yıl arasında değişir. Yoğun trafiğe sahip binalarda bu süre daha kısa olabilir. Yetkili servis, aylık periyodik bakımlar sırasında lentlerin durumunu kontrol ederek değişim zamanı geldiğinde kullanıcıyı bilgilendirir.
Türkiye’de Mevcut Asansör Pateni Markaları
Türkiye asansör komponentleri pazarında hem yerli üretim yapan güçlü firmalar hem de uluslararası markaların distribütörleri bulunmaktadır. Başlıca markalardan bazıları şunlardır:
- Yerli Markalar:
- Metroplast: Türkiye’nin en bilinen plastik ve metal asansör komponent üreticilerinden biridir. Geniş bir paten yelpazesi sunar.
- Has Asansör: Komple asansör sistemlerinin yanı sıra komponent üretimi ve satışı da yapmaktadır.
- Uluslararası Markalar:
- Wittur: Dünya çapında tanınan, özellikle yüksek kaliteli ve yüksek hızlı sistemler için komponent üreten bir Alman markasıdır.
- Savera: İspanyol menşeli, özellikle kılavuz ray ve paten sistemlerinde uzmanlaşmış bir markadır.
- Monteferro: Kılavuz ray üretiminde dünya liderlerinden biri olup, uyumlu paten sistemleri de sunmaktadır.
Türkiye’deki En İyi Asansör Pateni Hangi Markadır?
“En iyi” marka tanımı, projenin ihtiyacına, bütçesine ve hızına göre değişiklik gösterir.
- Fiyat/Performans İçin: Metroplast ve Ametal gibi yerli üreticiler, Türkiye şartlarına uygun, kaliteli ve rekabetçi fiyatlı ürünler sunarak geniş bir kullanıcı kitlesi tarafından tercih edilmektedir. Standart konut ve iş yeri asansörleri için mükemmel bir denge sunarlar.
- Yüksek Hız ve Üst Düzey Konfor İçin: Yüksek binalar, lüks konutlar veya hızın (>2.5 m/s ) kritik olduğu projelerde, Wittur gibi uluslararası markaların makaralı kılavuz pabuçları, sundukları üstün teknoloji, sessizlik ve konfor ile en iyi seçenek olarak öne çıkmaktadır.
Sonuç olarak, standart bir proje için güvenilir bir yerli marka yeterliyken, özel ve yüksek performans gerektiren projeler için uluslararası markalara yönelmek daha doğru bir tercih olacaktır.
Asansör Pateni Fiyatları
Fiyatlar; markaya, paten tipine (kaymalı/makaralı), boyutuna (kullanıldığı ray tipine göre T5, T9, T16 vb.) ve satıcıya göre büyük farklılıklar gösterebilir. Aşağıdaki rakamlar, Aralık 2025 itibarıyla piyasadaki tahmini perakende fiyat aralıklarıdır.
- Paten Lenti (Fitil) Fiyatı (Adet):
- Standart Kaymalı Paten Lenti (T9 Ray için): 90 TL – 150 TL
- Kaymalı Kılavuz Pabuç Fiyatı (Takım – 4 Adet):
- Karşı Ağırlık Pateni (Sabit, T5 Ray için): 400 TL – 800 TL
- Kabin Pateni (Yaylı, T9 Ray için): 1.500 TL – 2.500 TL
- Makaralı Kılavuz Pabuç Fiyatı (Takım – 4 Adet):
- Kabin için Makaralı Paten Seti: 8.000 TL – 30.000 TL+ (Marka ve hıza göre ciddi artış gösterebilir)
Bu fiyatlar sadece bir yol haritası sunmakta olup, güncel ve net fiyatlar için yetkili asansör firmalarından veya komponent tedarikçilerinden teklif almanız en doğrusu olacaktır.
Yorum yok