Asansörün güvenli, konforlu ve verimli çalışması düzenli ve doğru bakıma bağlıdır.. Bakımın en kritik ancak sıkça göz ardı edilen unsurlarından biri de asansör kılavuz raylarının doğru bir şekilde yağlanmasıdır. Bu makalede, asansör ray yağlamasının neden bu kadar önemli olduğunu, doğru yağın nasıl seçileceğini, kaçınılması gereken ürünleri ve Türkiye pazarındaki durumunu detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
Asansör yağı çeşitleri hakkında bilgi edinmek ister misiniz? : Asansör Yağları Hakkında Kapsamlı ve Teknik Kılavuz
1. Asansör Ray Yağlaması Neden Gereklidir?
Asansör kabini ve karşı ağırlık, kuyu boyunca dikey olarak hareket ederken kılavuz raylar üzerinde kayar. Bu raylar, hareketin düzgün ve stabil olmasını sağlar. Rayların yağlanması, basit bir işlem gibi görünse de sistemin genel performansı ve ömrü için hayati öneme sahiptir. İşte temel nedenleri:
- Sürtünmeyi Azaltmak: Yağlamanın birincil amacı, kabin ve karşı ağırlık patenleri (kılavuz pabuçları) ile çelik raylar arasındaki sürtünmeyi en aza indirmektir. Azalan sürtünme, daha az enerji tüketimi anlamına gelir.
- Aşınmayı Önlemek: Sürekli metal-metal teması, hem ray yüzeyinde hem de patenlerde ciddi aşınmalara yol açar. Doğru yağ filmi, bu iki yüzey arasında koruyucu bir tabaka oluşturarak aşınmayı önler ve bileşenlerin ömrünü önemli ölçüde uzatır.
- Sessiz ve Konforlu Bir Sürüş Sağlamak: Yetersiz veya yanlış yağlama, hareket sırasında titreşime, sarsıntıya ve rahatsız edici gıcırtı seslerine neden olur. Kaliteli bir yağlama, asansörün neredeyse sessiz ve pürüzsüz bir şekilde kaymasını sağlayarak yolcu konforunu artırır.
- Korozyona Karşı Korumak: Asansör kuyuları nemli olabilir. Yağ tabakası, çelik rayları havadaki nem ve oksijenden koruyarak paslanma (korozyon) oluşumunu engeller.
- Sistem Verimliliğini Artırmak: Sürtünmenin azalması, asansör motorunun daha az zorlanmasını sağlar. Bu durum, motorun ömrünü uzatır ve genel sistem verimliliğini artırır.
2. Uygun Asansör Ray Yağının Özellikleri
Piyasada çok sayıda endüstriyel yağ bulunmaktadır, ancak her yağ asansör rayları için uygun değildir. İdeal bir asansör ray yağı şu özelliklere sahip olmalıdır:
- Doğru Viskozite (Akmazlık): Yağın ne çok ince ne de çok kalın olması gerekir.
- Çok ince yağlar: Ray yüzeyinden kolayca akar, damlar ve yeterli koruyucu film tabakasını oluşturamaz.
- Çok kalın yağlar: Ray üzerinde birikerek toz ve kiri toplar, yapışkan bir tabaka oluşturur ve sürtünmeyi artırarak motoru zorlar.
- Genellikle ISO VG 68 ile ISO VG 220 arasındaki viskozite değerleri tercih edilir. Seçim, asansörün hızına ve çalışma koşullarına bağlıdır.
- Yüksek Yapışma (Adhezyon) Özelliği: Yağ, dikey ray yüzeyine tutunabilmeli ve merkezkaç kuvvetiyle savrulmamalıdır. Bu, sürekli ve etkili bir yağlama sağlar.
- Aşınma Önleyici ve Aşırı Basınç (EP) Katkıları: Özellikle yüksek hızlı ve ağır yük taşıyan asansörlerde, metal yüzeyleri aşırı basınç altında koruyacak özel kimyasal katkılar içermelidir.
- Pas ve Korozyon Direnci: İçerdiği inhibitörler sayesinde metal yüzeyleri paslanmaya karşı korumalıdır.
- Oksidasyon Kararlılığı: Yüksek sıcaklıklarda bile kimyasal yapısını korumalı, çamurlaşma ve reçineleşme yapmamalıdır.
- Damlamama (Non-drip) Özelliği: Uygulandıktan sonra akıp kuyu dibini veya kabin üstünü kirletmemelidir.
- Malzeme Uyumluluğu: Patenlerde kullanılan plastik, kauçuk veya diğer polimer malzemelere zarar vermemelidir.
3. Asansör Rayları İçin Yasaklı Yağlar
Maliyetten kaçınmak veya bilgisizlik nedeniyle kullanılan bazı yanlış ürünler, asansör sistemine faydadan çok zarar verir. Kesinlikle kaçınılması gereken yağlar şunlardır:
- Kullanılmış Motor Yağı (Atık Yağ): İçerisinde metal parçacıkları, asit ve kurum barındırır. Bu maddeler aşındırıcı (abrasif) etki göstererek rayları ve patenleri çizer. Viskozitesi ve koruyucu özellikleri kaybolmuştur.
- Gres Yağı: Çok kalındır. Toz ve kiri bir mıknatıs gibi çeker. Zamanla sertleşerek sürtünmeyi artıran katı bir tabakaya dönüşür ve temizlenmesi çok zordur.
- Hidrolik Yağlar: Genellikle çok ince (düşük viskoziteli) oldukları için ray yüzeyinde tutunamazlar ve hızla akıp giderler. Yeterli film mukavemeti sağlamazlar.
- WD-40 ve Benzeri Nüfuz Edici Spreyler: Bunlar yağlayıcı değil, pas sökücü ve su iticidir. Çok ince bir tabaka bırakırlar ve bu tabaka çok kısa sürede buharlaşarak yüzeyi korumasız bırakır.
- Yemeklik Yağlar (Ayçiçek, Zeytinyağı vb.): Kesinlikle kullanılmamalıdır. Hızla okside olurlar, yapışkan bir reçineye dönüşürler ve hiçbir koruyucu özellikleri yoktur.
4. Türkiye’de Bulunan Asansör Ray Yağı Markaları
Türkiye pazarında, hem yerli hem de uluslararası birçok markanın asansör rayları için özel olarak formüle edilmiş ürünleri bulunmaktadır. Bu ürünler genellikle “Kızak Yağı” (Slideway Oil) veya doğrudan “Asansör Ray Yağı” olarak satılmaktadır. Başlıca markalardan bazıları şunlardır:
- Petrol Ofisi: Geniş bir endüstriyel yağ yelpazesine sahip olan Petrol Ofisi, kızak yağları serisinde uygun ürünler sunmaktadır.
- Shell: Shell Tonna serisi, takım tezgahı kızakları için tasarlanmış olup, yapışma ve aşınma önleme özellikleriyle asansör rayları için de sıkça tercih edilen yüksek performanslı bir seridir.
- Mobil: Mobil Vactra serisi, endüstride en çok bilinen kızak yağlarındandır ve asansör sistemlerinde de güvenle kullanılmaktadır.
- Total: Total Drosera MS serisi gibi ürünler, bu uygulama için uygun özellikler sunar.
- Klüber Lubrication: Yüksek performanslı özel yağlar üreten Klüber, özellikle zorlu koşullar ve yüksek hızlı asansörler için üst düzey çözümler sunar.
- Castrol: Magna ve Hyspin serilerinde uygun viskozitede kızak yağları bulunmaktadır.
- Opet: Yerli üreticilerden Opet de endüstriyel yağlar kategorisinde kızak yağları sunmaktadır.
5. En İyi Asansör Ray Yağı Hangisidir?
“En iyi” yağ, asansörün özelliklerine göre değişir. Doğru yağı seçmek için aşağıdaki faktörler göz önünde bulundurulmalıdır:
- Asansörün Hızı: Yüksek hızlı asansörler (genellikle 1.6 m/s üzeri), yağın savrulmasını önlemek için daha yüksek yapışma özelliğine sahip sentetik veya yarı sentetik yağlar gerektirebilir. Düşük hızlı asansörlerde kaliteli mineral bazlı yağlar yeterli olabilir.
- Yük Kapasitesi: Ağır yük taşıyan asansörlerde, aşırı basınç (EP) katkılı yağlar tercih edilmelidir.
- Üreticinin Tavsiyesi: Her zaman asansör üreticisinin veya montajını yapan firmanın belirttiği spesifikasyonlardaki yağı kullanmak en güvenli yoldur.
- Çalışma Ortamı: Çok tozlu veya nemli ortamlarda çalışan asansörler için, tozu daha az çeken ve korozyona karşı daha yüksek koruma sağlayan yağlar seçilmelidir.
Genel bir kural olarak, Shell Tonna S2 M 68 veya Mobil Vactra No. 2 gibi kendini kanıtlamış, tanınmış markaların kızak yağları, çoğu standart asansör uygulaması için güvenilir ve mükemmel bir seçimdir.
6. Asansör Rayları Nasıl Yağlanır?
Bu işlem, mutlaka eğitimli ve yetkili asansör bakım teknisyenleri tarafından yapılmalıdır. İşlem sırasında güvenlik prosedürlerine harfiyen uyulmalıdır. Adımlar genel olarak şöyledir:
- Güvenlik Önlemleri: Asansör bakım moduna alınır. Gerekli tüm güvenlik kilitleri ve uyarı levhaları yerleştirilir.
- Temizlik: Yağlama yapmadan önce raylar, eski yağ, toz ve kir kalıntılarından tamamen arındırılmalıdır. Bu işlem genellikle tüy bırakmayan bezler ve uygun bir solvent yardımıyla yapılır. Kirli bir yüzeye yeni yağ sürmek, aşındırıcı bir macun oluşmasına neden olur.
- Uygulama:
- Otomatik Yağdanlıklar: Kabin ve karşı ağırlık üzerinde bulunan otomatik yağdanlıkların haznesi kontrol edilir, temizlenir ve uygun yağ ile doldurulur. Yağı raya aktaran keçe, fırça veya makaranın durumu kontrol edilir.
- Manuel Uygulama: Eğer otomatik sistem yoksa veya desteklenmesi gerekiyorsa, teknisyen yağı bir fırça, rulo veya özel bir sprey ile ince ve homojen bir film tabakası halinde uygular. Aşırı yağlamadan kaçınılmalıdır.
- Yağın Yayılması: Yağlama sonrası asansör, bakım hızında birkaç kez kuyu boyunca hareket ettirilerek yağın tüm ray yüzeyine eşit olarak yayılması sağlanır.
- Son Kontrol: Damlama veya aşırı yağ birikmesi olup olmadığı kontrol edilir.
7. Asansör Ray Yağdanlığı (Yağ Kutusu)
Asansör ray yağdanlığı, kabin veya karşı ağırlık şasesine monte edilen ve rayları sürekli olarak yağlamak için tasarlanmış bir aparattır. Görevi, kontrollü bir şekilde yağı raya aktararak kesintisiz bir yağ filmi oluşturmaktır.
- Tipleri: Genellikle keçe fitilli, makaralı veya fırçalı modelleri bulunur.
- Önemi: Manuel yağlamanın periyotlar arasında etkisini yitirdiği durumlarda bile sürekli yağlama sağlayarak korumayı en üst düzeye çıkarır.
- Bakımı: Periyodik bakımlarda bu yağdanlıkların içindeki yağ seviyesi kontrol edilmeli, gerekirse tamamlanmalı ve temizlenmelidir. Tıkanmış veya aşınmış keçeler/fırçalar değiştirilmelidir.
8. Türkiye’de Asansör Ray Yağı Fiyatları
Asansör ray yağı fiyatları, birçok faktöre bağlı olarak geniş bir aralıkta değişiklik göstermektedir:
- Marka: Uluslararası ve premium markalar genellikle yerli markalara göre daha yüksek fiyatlıdır.
- Yağ Tipi: Sentetik bazlı yağlar, mineral bazlı yağlara göre belirgin şekilde daha pahalıdır ancak daha yüksek performans ve daha uzun ömür sunarlar.
- Ambalaj Boyutu: Fiyatlar genellikle 1 lt, 5 lt, 10 lt, 20 lt (teneke) gibi ambalaj boyutlarına göre değişir. Litre bazında en ekonomik olan genellikle büyük ambalajlardır.
- Katkı Maddeleri: İçerdiği özel performans artırıcı katkılar fiyatı etkiler.
Tahmini Fiyat Aralığı (2025 itibarıyla):
Asansör rayları için teknik olarak doğru ve tavsiye edilen viskozite sınıfı ISO VG 68’dir. Bu yağlar piyasada genellikle “Kızak Yağı” (Slideway Oil) olarak bilinir ve dikey yüzeylere tutunma (yapışma) özellikleri sayesinde rayları en etkili şekilde yağlarlar.
Türkiye piyasasında fiyatlar, markaya, ambalaj boyutuna ve satıcıya göre değişiklik göstermektedir. İşte güncel piyasa koşullarına göre tahmini fiyat aralıkları:
Ambalaj Boyutuna Göre Fiyatlar:
- Küçük Ambalajlar (1 – 5 Litre):
- Daha çok bireysel kullanıcılar veya tek seferlik küçük bakım işleri için tercih edilir.
- 1 Litre Fiyatı: Ortalama 250 TL ile 500 TL arasında değişmektedir.
- 5 Litre Fiyatı: Ortalama 800 TL ile 1.500 TL arasında değişmektedir.
- Büyük Ambalajlar (Teneke – Genellikle 15-20 Litre):
- Profesyonel asansör bakım servisleri ve yoğun kullanım için en ekonomik seçenektir.
- 15 kg / 16 Litre Teneke Fiyatı: Markasına bağlı olarak ortalama 1.800 TL ile 3.500 TL arasında bir fiyat aralığına sahiptir.
Fiyatı Etkileyen Faktörler:
- Marka (Marka): Uluslararası ve bilinen markalar (örneğin Shell Tonna, Mobil Vactra, Castrol Magna) genellikle yerli markalara (örneğin Petrol Ofisi, Opet, Lubco, M-Oil) göre biraz daha yüksek fiyatlı olabilir.
- Kalite (Kalite): Yağın mineral bazlı veya sentetik katkılı olması fiyatı etkiler. Yüksek performanslı, özel katkı maddeleri içeren yağlar daha pahalıdır.
- Satıcı (Satıcı): Ürünü satın aldığınız yer (endüstriyel yağ distribütörleri, online pazar yerleri, yedek parça mağazaları) fiyatlarda farklılıklara neden olabilir.
Özet ve Tavsiye (Özet ve Tavsiye)
Asansörünüzün rayları için yağ satın alırken, ürün etiketinde “Kızak Yağı” (Slideway Oil) ve “ISO VG 68” ibarelerinin yazdığından kesinlikle emin olunuz. Fiyat karşılaştırması yaparken bilinen markaları ve güvenilir satıcıları tercih etmeniz, hem kaliteli ürün almanızı hem de sisteminizin ömrünü uzatmanızı sağlar.
Tek seferlik bir bakım için 1 litrelik ambalaj yeterli olabilirken, düzenli bakım yapan bir profesyonel için 16 litrelik teneke ambalajlar çok daha ekonomiktir.
Sonuç olarak, asansör raylarının doğru ürünle ve doğru yöntemle yağlanması, bir lüks değil, asansör sisteminin güvenliği, konforu, verimliliği ve uzun ömürlülüğü için mutlak bir zorunluluktur. Bu işlem, profesyonel bakım ekiplerinin uzmanlığına bırakılmalı ve asla kalitesiz veya uygun olmayan ürünler kullanılarak riske atılmamalıdır. Unutmayın ki, bakımda yapılan küçük bir yatırım, gelecekte ortaya çıkabilecek büyük arıza maliyetlerinin ve güvenlik risklerinin önüne geçer.
Yorum yok