Asansörler, modern dikey ulaşımın temel taşlarıdır. Güvenli, konforlu ve verimli bir şekilde çalışmalarını sağlayan yüzlerce karmaşık bileşenden oluşurlar. Bu bileşenlerin en önemlilerinden biri, özellikle çekişli (makine daireli) asansör sistemlerinde bulunan redüktör (dişli kutusu) ve onun yaşam kanı olan redüktör yağıdır. Bu makalede, asansör redüktör yağının ne olduğundan, neden bu kadar kritik olduğuna, çeşitlerinden değişim prosedürlerine kadar her detayı bir uzman perspektifiyle ele alacağız.
Asansör yağı çeşitleri hakkında bilgi edinmek ister misiniz? : Asansör Yağları Hakkında Kapsamlı ve Teknik Kılavuz
1. Asansör Redüktör Yağı Nedir?
Asansör redüktör yağı, asansörün tahrik sisteminde bulunan dişli kutusunun (redüktör) içindeki hareketli parçaları (sonsuz vida ve karşılık dişlisi, rulmanlar vb.) yağlamak, soğutmak ve korumak için özel olarak formüle edilmiş endüstriyel bir yağlayıcıdır.
Redüktörün temel görevi, yüksek devirde dönen elektrik motorunun hızını, asansör kabinini hareket ettirmek için gereken daha düşük, kontrol edilebilir bir hıza düşürmek ve aynı zamanda torku (döndürme kuvvetini) artırmaktır. Bu işlem sırasında, metal dişliler birbirine muazzam bir basınç ve sürtünme kuvveti uygular. Redüktör yağı, bu kritik noktada devreye girerek metalin metale doğrudan temasını önleyen ince bir film tabakası oluşturur.
2. Redüktör Yağı, Asansör Motor Yağı ile Aynı mıdır?
Bu, sıklıkla karıştırılan ancak hayati öneme sahip bir konudur. Kesin ve net cevap: HAYIR, aynı değildir.
- Asansör Motor Yağı: Bu terim aslında yanıltıcıdır. Modern asansörlerde kullanılan elektrik motorlarının (özellikle rulmanlarının) yağlanması genellikle sıvı yağ ile değil, daha uzun ömürlü ve sızdırmazlık sağlayan gres yağı ile yapılır. Motorun iç sargılarının veya rotorun yağlanması gibi bir durum söz konusu değildir.
- Asansör Redüktör Yağı (Dişli Yağı): Bu yağ ise tamamen farklı bir kimyaya ve amaca sahiptir. Otomobillerdeki şanzıman yağlarına benzetilebilir. İçerisinde, dişliler arasındaki aşırı basınca (Extreme Pressure – EP) dayanacak özel katkı maddeleri bulunur. Viskozitesi (akışkanlığa karşı direnci) çok daha yüksektir ve kesme (shear) kuvvetlerine karşı dayanıklı olacak şekilde tasarlanmıştır.
Yanlışlıkla motor gresi yerine veya tam tersi redüktör yağı kullanmak, çok kısa sürede sistemde ciddi ve masraflı arızalara yol açacaktır.
3. Asansör Redüktör Yağı Neden Gereklidir?
Redüktör yağının görevlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Yağlama ve Sürtünmeyi Azaltma: Dişliler ve rulmanlar arasında koruyucu bir film tabakası oluşturarak metalin metale sürtmesini engeller. Bu, enerji kaybını azaltır ve sistemin verimliliğini artırır.
- Aşınmayı Önleme: Sürtünmeyi ortadan kaldırarak, redüktörün en pahalı parçaları olan sonsuz vida ve karşılık dişlisinin ömrünü doğrudan uzatır.
- Soğutma: Dişlilerin teması sırasında ortaya çıkan yüksek ısıyı emer ve redüktör gövdesine yayarak sistemin aşırı ısınmasını engeller.
- Korozyondan Koruma: Metal yüzeyleri havanın ve nemin neden olabileceği paslanma ve korozyona karşı korur.
- Temizleme: Çalışma sırasında oluşan mikroskobik metal parçacıklarını ve kirleri bünyesinde toplayarak sistemden uzaklaştırır.
- Sessiz Çalışma: Doğru yağlama, dişliler arasındaki boşlukları doldurarak darbe ve titreşimi azaltır, bu da asansörün daha sessiz ve konforlu çalışmasını sağlar.
4. Redüktör Yağı Çeşitleri (Mineral ve Sentetik)
Piyasada temel olarak iki tür redüktör yağı bulunmaktadır:
a) Mineral Yağlar:
Ham petrolün rafine edilmesiyle elde edilen, geleneksel ve yaygın olarak kullanılan yağlardır.
- Avantajları:
- Daha uygun maliyetlidirler.
- Standart çalışma koşullarında ve normal trafikli asansörlerde yeterli performansı sunarlar.
- Dezavantajları:
- Yüksek ve düşük sıcaklıklarda performansları sentetik yağlar kadar stabil değildir.
- Oksidasyona karşı daha az dirençlidirler, bu nedenle daha kısa ömürlüdürler.
- Zamanla çamurlaşma ve tortu oluşturma eğilimleri daha yüksektir.
b) Sentetik Yağlar:
Laboratuvar ortamında, kimyasal sentez yoluyla belirli bir amaç için özel olarak tasarlanan yüksek performanslı yağlardır.
- Avantajları:
- Çok geniş bir sıcaklık aralığında (hem çok soğuk hem çok sıcak) viskozitelerini korurlar.
- Termal kararlılıkları ve oksidasyon dirençleri çok yüksektir, bu da çok daha uzun değişim aralıkları sunar.
- Daha iyi yağlama sağlayarak sürtünmeyi ve enerji tüketimini azaltırlar.
- Daha temiz çalışırlar ve tortu bırakma eğilimleri çok düşüktür.
- Dezavantajları:
- Mineral yağlara göre maliyetleri belirgin şekilde daha yüksektir.
Seçim: Yoğun trafiğe sahip hastaneler, alışveriş merkezleri, yüksek katlı konutlar veya makine dairesi sıcaklığının aşırı değişken olduğu yerlerde sentetik yağlar uzun vadede daha ekonomik ve güvenilir bir seçenektir. Daha az kullanılan konut asansörlerinde ise mineral yağlar yeterli olabilir.
5. Asansör Redüktör Yağının Değişim Zamanı
“Yağ ne zaman değiştirilmeli?” sorusunun net bir cevabı yoktur ve birkaç faktöre bağlıdır:
- Redüktör Üreticisinin Tavsiyesi: Her zaman ilk ve en önemli referans budur. Montanari, SASSI, Sicor gibi redüktör üreticileri, kendi ürünleri için belirli bir çalışma saati veya yıl bazında değişim periyodu önerirler.
- Asansörün Kullanım Sıklığı: Çok yoğun çalışan bir asansörün yağı, az çalışan bir asansöre göre daha çabuk yıpranacaktır.
- Çalışma Koşulları: Çok tozlu, nemli veya sıcak bir makine dairesi yağın ömrünü kısaltır.
- Yağın Türü: Sentetik yağlar genellikle mineral yağlara göre 2-3 kat daha uzun ömürlüdür.
Ancak en doğru yöntem, periyodik bakımlarda yağın durumunu kontrol etmektir. Yağda renk koyulaşması, yanık kokusu, su karışması (sütlü görünüm) veya metal partiküllerinin görülmesi durumunda periyod beklenmeden derhal değiştirilmelidir.
6. Türkiye’de Bulunan Asansör Redüktör Yağı Markaları
Türkiye pazarında, endüstriyel yağlar konusunda uzmanlaşmış birçok güvenilir marka bulunmaktadır. Asansör redüktörleri için dişli yağı (gear oil) serileri sunan başlıca markalar şunlardır:
- Shell: Özellikle “Omala” serisi endüstriyel dişli yağları konusunda çok bilinir.
- Mobil: “Mobilgear” serisi, redüktörler için yaygın olarak kullanılan bir diğer güvenilir seçenektir.
- Petrol Ofisi: Yerli bir üretici olarak endüstriyel yağ segmentinde güçlü “Dişli Yağı EP” serisine sahiptir.
- Castrol: “Alpha SP” veya “Optigear” gibi serileriyle endüstriyel çözümler sunar.
- Total / Elf: Redüktörler için “Carter EP” gibi yüksek performanslı yağlar üretir.
- Klüber Lubrication: Genellikle daha özel ve yüksek performans gerektiren uygulamalar için premium sentetik yağlar sunan bir Alman markasıdır.
7. En İyi Asansör Redüktör Yağı Hangisidir?
“En iyi yağ” markadan ziyade, doğru yağ demektir. En iyi yağ, asansörünüzün redüktör üreticisinin belirttiği spesifikasyonları karşılayan yağdır. Yağ seçerken dikkat edilmesi gereken en önemli parametre viskozite sınıfıdır (ISO VG).
Örneğin, bir redüktör üreticisi kataloğunda ISO VG 460 sentetik dişli yağı kullanılmasını belirtmişse, en iyi yağ A veya B markası değil, ISO VG 460 standardını karşılayan ve sentetik bazlı olan herhangi bir saygın markanın yağıdır. Popüler viskozite sınıfları genellikle VG 220, VG 320, VG 460 ve VG 680’dir.
Özetle: En iyi yağı bulmak için redüktörünüzün marka ve modelinin teknik dokümanlarına başvurun.
8. Asansör Redüktör Yağ Kaçağının Nedenleri
Yağ sızıntıları, hem güvenlik riski (kayma, yangın) oluşturur hem de pahalı bir arızanın habercisi olabilir. Başlıca nedenleri şunlardır:
- Keçelerin Aşınması: Redüktörün dönen millerinin (motor mili girişi, tahrik kasnağı mili çıkışı) etrafındaki sızdırmazlık elemanları olan keçeler, zamanla sıcaklık ve sürtünmeden dolayı sertleşir, çatlar ve sızdırmaya başlar. En yaygın nedendir.
- Contaların Bozulması: Redüktörün gövdesini oluşturan parçalar arasındaki contalar zamanla ezilip özelliklerini yitirerek sızıntıya neden olabilir.
- Aşırı Yağ Doldurma: Yağ seviyesinin olması gerekenden fazla doldurulması, içeride basınç oluşturarak en zayıf nokta olan keçe veya contalardan yağın dışarı atılmasına neden olur.
- Gevşek Cıvatalar: Redüktör gövdesini bir arada tutan cıvatalar, titreşimden dolayı zamanla gevşeyebilir ve aradan sızıntı başlayabilir.
- Gövdede Çatlak: Nadir de olsa, imalat hatası veya alınan bir darbe sonucu redüktör gövdesinde kılcal çatlaklar oluşabilir.
9. Asansör Redüktör Yağı Nasıl Değiştirilir?
UYARI: Bu işlem, ciddi güvenlik riskleri barındırdığı için MUTLAKA yetkili ve tecrübeli bir asansör bakım teknisyeni tarafından yapılmalıdır. Aşağıdaki adımlar sadece bilgilendirme amaçlıdır.
- Güvenlik Önlemleri: Asansörün ana şalteri kapatılır ve “Bakım Var” etiketiyle kilitlenir (LOTO prosedürü). Kabinin ve karşı ağırlığın hareket etmemesi için gerekli mekanik emniyet önlemleri alınır.
- Hazırlık: Redüktörün altına eski yağı toplamak için geniş bir kap yerleştirilir. Yeni yağ, temiz bezler ve gerekli aletler hazırlanır.
- Yağın Boşaltılması: Yağın daha akışkan olması için sistemin biraz ılık olması tercih edilir. Önce üstteki yağ doldurma tapası, ardından alttaki tahliye tapası sökülür. Yağın tamamen boşalması beklenir.
- Temizlik: Mıknatıslı tahliye tapası metal talaşlarından temizlenir. Boşalan yağ, içinde aşırı metal parçacığı olup olmadığı konusunda incelenir; bu, dişlilerdeki aşınmanın bir göstergesidir.
- Yeni Yağın Doldurulması: Tahliye tapası sıkıca yerine takılır. Redüktör üreticisinin belirttiği tipte ve miktardaki yeni yağ, doldurma tapasından yavaşça, yağ seviye göstergesi kontrol edilerek doldurulur. Kesinlikle aşırı doldurma yapılmamalıdır.
- Son Kontroller: Doldurma tapası yerine takılır. Etrafa dökülen yağlar temizlenir. Enerji verilip asansör kısa bir süre test modunda çalıştırıldıktan sonra tapalarda ve keçelerde sızıntı olup olmadığı tekrar kontrol edilir.
Unutulmamalıdır ki, doğru ve kaliteli bir yağın maliyeti, yağsızlık veya yanlış yağ kullanımı sonucu oluşacak on binlerce liralık bir redüktör tamir veya değişim maliyetinin yanında ihmal edilebilir düzeydedir. Yağ, bir masraf değil, bir yatırımdır.
Yorum yok