Yan Hareketli Hidrolik Asansör Hakkında Kapsamlı Bilgi (Avantajları ve Dezavantajları)

Bu makale hidrolik asansörleri incelemekte ve özellikle en yaygın kullanılan “Yan Kriko Hidrolik Asansör” türünü açıklamaktadır.

Birinci Bölüm: Hidrolik Asansör Nedir?

Hidrolik asansör, kabini kaldırmak için itici gücünü sıvı basıncından (genellikle hidrolik yağ) alan bir asansör türüdür. Kabini hareket ettirmek için dişli motor, çekme halatı ve karşı ağırlık kullanan çekişli asansörlerin aksine, hidrolik sistemler basit ama güçlü bir fiziksel prensiple çalışır: Pascal Prensibi.

Pascal Prensibi: Bu prensip, kapalı bir kapta bulunan sıkıştırılamaz bir sıvıya uygulanan basıncın, sıvının tüm noktalarına ve kabın duvarlarına herhangi bir azalma olmaksızın iletildiğini belirtir.

Hidrolik bir asansörde bu prensip şu şekilde uygulanır:

1. Elektrikli bir pompa, bir hazneden (tanktan) basınçlı bir silindire yağ pompalar.
2.Silindirin içinde, asansör kabinine doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bir piston bulunur.
3.Piston altındaki yağ basıncı arttıkça yukarı doğru bir kuvvet oluşur.
4. Bu kuvvet pistonu ve dolayısıyla kabini yukarı doğru hareket ettirir.
5. Aşağı doğru hareket için bir elektrikli kontrol valfi (solenoid valf) açılır. Bu valf, kabinin ağırlığı ve yerçekimi kuvvetinin etkisiyle yağın silindirden hazneye yavaşça geri dönmesini sağlayarak kabinin düzgün bir şekilde alçalmasını sağlar. Bu noktada pompa motoru kapanır ve enerji tüketimi neredeyse sıfıra iner.
Bu sistem, düzgün hareketi, ağır yükleri taşıma kabiliyeti ve düşük ilk maliyeti nedeniyle alçak binalarda (genellikle 6 kata kadar) oldukça popülerdir.

İkinci Bölüm: Yandan Hareketli Hidrolik Asansör

Hidrolik asansörlerdeki çeşitli kriko düzenlemeleri arasında (alttan doğrudan kriko ve çift kriko gibi), yandan hareketli hidrolik asansör sistemi en yaygın ve pratik olanlardan biridir.

Tanım: Bu sistemde, kriko (veya krikolar) asansör boşluğunun yanına monte edilir ve kabin askısına bağlanır. Bu durumda, kriko doğrudan kabinin altına yerleştirilmez. Bu özellik, tasarımda yüksek esneklik sağlar ve silindiri takmak için derin bir kuyu kazma ihtiyacını ortadan kaldırır.

Hidrolik asansörün kirko kaldırıcının yan taraftan ana bileşenleri

Eksiksiz bir yan etkili hidrolik elevatör sistemi aşağıdaki temel bileşenlerden oluşur:
1. Güç Ünitesi: Hidrolik sistemin kalbidir ve aşağıdaki bileşenleri içerir:
• Tank: Hidrolik yağın depolandığı yerdir.
• Elektrik Motoru: Pompayı çalıştırmak için gereken gücü sağlar.
• Hidrolik Pompa: Genellikle sisteme basınç altında yağ pompalayan bir vidalı pompadır. Bu pompalar sessizdir ve homojen bir akışa sahiptir.
• Kontrol Vanaları: Yağ akışını yukarı, aşağı, hız ayarı ve acil durdurmalar için kontrol eden bir dizi solenoid valf.
• Yağ Isıtıcı ve Yağ Soğutucu: Farklı hava koşullarında yağın viskozitesini standart aralıkta tutmak için.

2. Hidrolik Kriko: Bu parça şunları içerir:
• Silindir: Pistonun hareket ettiği güçlü bir çelik boru.
• Piston/Koç: Yağ basıncıyla silindirden dışarı itilen ve kabini yükselten çelik bir şaft.

3. Kabin Askısı/Çerçevesi: Asansör kabininin yerleştirildiği güçlü bir metal çerçeve. Bu çerçeve, kabini hidrolik krikoya ve kılavuz raylara bağlamaktan sorumludur.

4. Kılavuz Raylar: Kuyu duvarlarına monte edilen ve kabini düz ve güvenli bir yolda yönlendiren T şeklinde çelik profiller.

5. Asansör Kabini: İç tasarım ve boyutlar açısından tamamen özelleştirilebilen bir yolcu veya kargo bölmesi.

6.Kontrol Paneli: Kullanıcıdan gerekli komutları (kat seçimi, kapıların açılıp kapanması gibi) alıp güç ünitesine ve diğer bileşenlere gönderen asansörün elektronik beyni.

7. Güvenlik Sistemleri:

• Patlama Vanası: En önemli güvenlik bileşenlerinden biridir. Bu vana doğrudan silindire takılır ve ani bir basınç düşüşü durumunda (kırık bir hortum veya borudan kaynaklanan), yağ çıkışını anında tıkayarak kabinin düşmesini önler.
• Paraşüt: Tel halat ve makara kullanan dolaylı kaldırma sistemlerinde paraşüt, acil durum mekanik freni görevi görür.
• Tamponlar: Kabin en alt kattan geçtiğinde darbeyi emmek için çukur tabanına monte edilen amortisörler (genellikle poliüretandan yapılır).

Kaldırma Sistemleri Türleri

Kaldırma sistemleri iki ana kategoriye ayrılır:

• Doğrudan Etkili 1:1:

Bu durumda, kaldırma pistonu doğrudan kabin boyunduruğuna bağlıdır. Piston yer değiştirmesi, kabin yer değiştirmesi miktarına tam olarak eşittir. Örneğin, kabini 12 metre yüksekliğe çıkarmak için kaldırma stroğunun uzunluğu da 12 metre olmalıdır. Bu sistem daha basittir ancak daha uzun bir kaldırma gerektirir.

• Dolaylı Etkili (2:1):

Bu yöntemde, pistonun üzerine bir kasnak yerleştirilir. Çekme halatının bir ucu kuyunun tepesindeki sabit bir noktaya, diğer ucu ise kabin boyunduruğuna bağlanır. Çekme halatı kasnağın üzerinden geçer. Bu durumda, her 1 metrelik piston hareketi için kabin 2 metre hareket eder.

○ Avantaj: Gerekli kriko uzunluğu, kabin hareketinin yüksekliğinin yarısı kadardır. Bu, kriko maliyetini düşürür ve daha yüksek binalarda kullanılmasını sağlar.

○ Dezavantaj: Çekme halatı ve kasnak kullanılması nedeniyle sistem biraz daha karmaşıktır ve daha fazla kontrol ve bakım gerektirir. Ayrıca, kabin boyunduruğunda acil fren sistemi (paraşüt) kullanılmalıdır.

Üçüncü Bölüm: Yan Kriko Hidrolik Asansörün Avantajları ve Dezavantajları

Avantajları:

1. Derin bir kuyu kazmaya gerek yok: Alttan doğrudan kriko sisteminin aksine, silindiri yerleştirmek için derin bir çukur kazmaya gerek yoktur. Bu özellik, inşaat maliyetlerini düşürür ve mevcut binalarda veya kayalık arazilerde kurulumu kolaylaştırır.
2. Tasarım esnekliği: Krikoyu kabinin üç tarafından birine yerleştirebilme özelliği, mimarlara ve tasarımcılara cam kabinler (panorama) veya çoklu girişler tasarlama konusunda daha fazla özgürlük sağlar.
3. Depreme karşı yüksek güvenlik: Asansör yükü doğrudan binanın zeminine ve temeline (üst yapıya değil) aktarıldığı için, bu asansörler deprem gibi yanal kuvvetlere karşı daha iyi performans gösterir.
4. Akıcı ve sessiz hareket: Hidrolik asansörlerde (doğru ayarlarla) kalkış ve duruş çok akıcı ve düzgündür, bu da istenen bir kullanıcı deneyimi sağlar. Ayrıca, makine dairesinin (güç ünitesinin) sesi kuyuda duyulmaz.
5. Ağır yük taşıma kapasitesi: Hidrolik sistemler, doğası gereği ağır yükleri taşımak için oldukça uygundur ve bu nedenle araç, yük ve hastane asansörlerinde yaygın olarak kullanılır.
6. Daha düşük ilk maliyet ve bakım: Alçak binalarda, hidrolik asansör satın alma ve kurulum maliyeti genellikle halatlı asansörlere göre daha düşüktür. Ayrıca, daha az hareketli parçaya sahip oldukları için amortismanları da daha düşüktür.
7. Kuyu üstünde makine dairesine gerek yoktur: Makine dairesi (güç ünitesi), asansör kuyusundan belirli bir mesafeye (örneğin, bir otoparka veya bodruma) yerleştirilebilir; bu da mimari alanın optimize edilmesine yardımcı olur.

Dezavantajları:

1. Yükseklik ve hız sınırlamaları: Bu asansörler, genellikle 6-7 kata kadar olan alçak binalar için uygundur. Hızları da genellikle halatlı asansörlerden daha düşüktür (yaklaşık 0,63 m/s).
2. Daha yüksek enerji tüketimi: Hidrolik motor yalnızca yukarı doğru harekette çalışır, ancak karşı ağırlık yardımı olmadan kabin ve yolcuların ağırlığını karşılamak için yüksek güce ihtiyaç duyar. Bu da halatlı sistemlere göre daha yüksek elektrik tüketimine neden olur.
3. Sıcaklık hassasiyeti: Hidrolik yağın performansı büyük ölçüde sıcaklığa bağlıdır. Soğuk havalarda yağ kalınlaşır ve yavaşlar; sıcak havalarda ise incelir ve durma hassasiyetini azaltabilir. Bu nedenle, bir yağ ısıtıcısı ve soğutucusunun kullanımı önemlidir.
4. Çevresel sorunlar: Bağlantılardan veya krikodan yağ sızıntısı olasılığı her zaman vardır. Yağ sızıntısı, toprak ve çevre kirliliğine neden olabilir. Ancak bu risk, çift cidarlı silindirler kullanılarak ve düzenli kontroller yapılarak en aza indirilebilir.
5. Isı üretimi: Hidrolik pompanın sürekli çalışması, bir soğutma sistemi veya makine dairesindeki uygun havalandırma yoluyla uzaklaştırılması gereken ısı üretir.

Dördüncü Bölüm: Ek Notlar ve Önemli Detaylar

Uygulamalar: Yan kriko hidrolik asansörler, alçak katlı konut binalarında, villalarda (ev asansörü), apartmanlarda, küçük ofis ve ticari binalarda, hastanelerde (hasta yataklarının taşınması için) ve özellikle araç ve ağır yük asansörlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır.

• Doğrudan ve dolaylı sistemler arasında seçim:

○ Düşük yükseklikler için (2-3 kata kadar), basitliği ve paraşüt gerektirmemesi nedeniyle doğrudan sistem (1:1) daha iyi bir seçenektir.

○ Daha yüksek yükseklikler için (4-7 kat), krikonun daha kısa uzunluğu ve maliyeti nedeniyle dolaylı sistem (2:1) daha ekonomik ve pratik bir seçenektir.

• Standartlar ve Güvenlik: Bu asansörlerin montajı ve bakımı ulusal ve uluslararası standartlara sıkı sıkıya bağlı kalarak yapılmalıdır. Yağ seviyesini, valf çalışmasını, hortum bütünlüğünü ve patlak valf çalışmasını kontrol etmek için düzenli periyodik kontroller şarttır.

Halatlı asansörlerle karşılaştırıldığında:

○ Alan: Hidrolik asansörler, en üstte makine dairesi gerektirmez, ancak makine dairesiz halatlı asansörler (MRL) de popülerlik kazanıyor.

○ Hız: Halatlı asansörler çok daha hızlıdır ve yüksek binalar için tek seçenektir.

○ Enerji: Halatlı asansörler, karşı ağırlıklar sayesinde çok daha verimlidir.

○ Kapasite: Hidrolik asansörler, çok ağır yükleri taşımada mükemmeldir.

Sonuç

Hidrolik yan kaldırma asansörü, alçak binalarda dikey taşıma için akıllı, güvenli ve verimli bir mühendislik çözümüdür. Derin kuyu ihtiyacını ortadan kaldırarak ve yüksek tasarım esnekliği sunarak, bu sistem piyasadaki en popüler seçeneklerden biri haline gelmiştir. Yüksek enerji tüketimi ve yükseklik sınırlaması gibi dezavantajlarına rağmen, akıcı hareket, yüksek güvenilirlik, rekabetçi kurulum maliyeti ve ağır yük taşıma kabiliyeti gibi olağanüstü avantajları, onu lüks villalardan çok katlı otoparklara kadar çok çeşitli uygulamalar için ideal bir seçim haline getirmektedir. Bu sistemi akıllıca seçmek, proje ihtiyaçlarının kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını ve asansör sektörü uzmanlarına danışılmasını gerektirir.