Hidrolik asansörler, özellikle az katlı binalar, villalar, hastaneler ve yük taşıma amaçlı platformlarda sessiz, konforlu ve güçlü bir çözüm olarak öne çıkmaktadır. Bu sistemlerin verimli, güvenli ve uzun ömürlü çalışmasının arkasındaki en kritik unsur ise doğru seçilmiş ve bakımı yapılmış hidrolik yağdır. Bu makalede, hidrolik asansör yağının dünyasına derinlemesine bir yolculuk yapacak ve bir asansörün performansını nasıl doğrudan etkilediğini tüm yönleriyle ele alacağız.
Asansör yağı çeşitleri hakkında bilgi edinmek ister misiniz? : Asansör Yağları Hakkında Kapsamlı ve Teknik Kılavuz
1. Hidrolik Asansörlerin Genel Mekanizması
Hidrolik asansörlerin çalışma prensibi, temel olarak Blaise Pascal tarafından ortaya konan ve sıvıların basıncı her yöne eşit olarak ilettiğini belirten Pascal Prensibi’ne dayanır. Sistemin ana bileşenleri şunlardır:
- Hidrolik Güç Ünitesi (Power Ünitesi): İçerisinde yağ tankı (rezervuar), elektrik motoruyla tahrik edilen bir pompa ve kontrol valflerini barındıran ünitedir.
- Piston-Silindir Sistemi (Kaldıraç): Asansör kabinini doğrudan veya dolaylı olarak hareket ettiren ana kaldırma mekanizmasıdır.
- Hidrolik Yağ: Güç ünitesinden piston-silindir sistemine gücü ileten akışkandır.
Çalışma Şekli:
- Yukarı Hareket: Asansör çağrıldığında, elektrik motoru pompayı çalıştırır. Pompa, tanktaki hidrolik yağı yüksek basınçla silindire pompalar. Silindire dolan yağ, pistonu yukarı doğru iterek kabinin yükselmesini sağlar.
- Aşağı Hareket: Kabinin aşağı inmesi için pompa çalışmaz. Kontrol ünitesi, silindirdeki yağın kontrollü bir şekilde valfler aracılığıyla tekrar yağ tankına dönmesine izin verir. Kabin, kendi ağırlığıyla yavaş ve sarsıntısız bir şekilde alçalır. Bu enerji verimliliği sağlayan bir özelliktir.
2. Hidrolik Asansörlerde Hidrolik Yağın Rolü
Hidrolik yağ, genellikle sadece bir “yağ” olarak düşünülse de, sistemin çok fonksiyonlu ve en hayati bileşenidir. Görevleri şunlardır:
- Güç İletimi: Temel görevi, pompanın ürettiği mekanik gücü, sıkıştırılamaz bir akışkan olarak hidrolik basınca dönüştürerek pistona iletmektir.
- Yağlama: Pompa dişlileri, piston keçeleri ve valf gibi hareketli metal parçalar arasında bir film tabakası oluşturarak sürtünmeyi ve aşınmayı en aza indirir.
- Soğutma: Çalışma sırasında, özellikle pompada oluşan ısıyı emer ve sistem geneline (özellikle tanka) yayarak soğumasına yardımcı olur.
- Sızdırmazlık: Keçeler ve contalar gibi sızdırmazlık elemanlarının yüzeylerinde mikro boşlukları doldurarak iç ve dış kaçakları önlemeye yardımcı olur.
- Koruma: İçerdiği özel katkı maddeleri sayesinde metal yüzeyleri paslanma ve korozyona karşı korur.
- Temizleme: Sistem içinde dolaşırken oluşan küçük partikülleri (aşınma artıkları vb.) tanka ve filtrelere taşıyarak sistemin temiz kalmasına yardımcı olur.
3. Asansör Hidrolik Yağı Nedir?
Asansör hidrolik yağı, yüksek kaliteli mineral veya sentetik baz yağlara, sistemin ihtiyaç duyduğu performans özelliklerini kazandırmak amacıyla çeşitli kimyasal katkı maddelerinin eklenmesiyle üretilen özel bir mühendislik akışkanıdır. Sadece bir yağlayıcı değil, aynı zamanda bir güç iletim aracıdır. Bu nedenle, sıradan motor veya dişli yağlarından tamamen farklı özelliklere sahip olması gerekir.
4. Özel Asansör Hidrolik Yağının Sahip Olması Gereken Özellikler
Kaliteli bir hidrolik asansör yağı şu kritik özelliklere sahip olmalıdır:
-
Doğru Viskozite ve Yüksek Viskozite İndeksi (VI):
-
Viskozite: Yağın akmaya karşı gösterdiği dirençtir. Çok ince (düşük viskoziteli) yağ sızıntılara ve yetersiz yağlamaya, çok kalın (yüksek viskoziteli) yağ ise pompanın zorlanmasına ve enerji kaybına neden olur.
-
Viskozite İndeksi (VI): Yağın viskozitesinin sıcaklık değişimlerinden ne kadar etkilendiğini gösterir. Yüksek VI, yağın hem soğukta ilk çalıştırmada akışkan kalmasını hem de sistem ısındığında aşırı incelmesini önleyerek yıl boyunca stabil bir performans sunmasını sağlar. Asansörler için yüksek VI (genellikle >140) hayati önem taşır.
-
Termal ve Oksidasyon Kararlılığı: Yüksek sıcaklık ve basınç altında yağın kimyasal yapısının bozulmaya karşı direncidir. Düşük kararlılığa sahip yağlar oksitlenerek “çamur” (sludge) ve “vernik” (varnish) adı verilen yapışkan kalıntılar oluşturur. Bu kalıntılar valfleri tıkar, filteleri doldurur ve sistem arızalarına yol açar.
-
Aşınma Önleyici (Anti-Wear – AW) Koruma: Özellikle pompa gibi yüksek basınç altında çalışan bileşenlerin metal yüzeylerinde koruyucu bir katman oluşturarak metal-metal temasını ve aşınmayı önler. Çinko bazlı katkılar (ZDDP) bu amaçla yaygın olarak kullanılır.
-
Pas ve Korozyon Önleme: Sisteme sızabilecek su ve havanın neden olduğu paslanma ve korozyona karşı metal yüzeyleri korur.
-
Köpük Önleme ve Hava Ayrıştırma: Yağın içinde hava kabarcıklarının oluşmasını (köpüklenmeyi) ve oluşan havanın hızla yağdan ayrılmasını sağlar. Köpük, sıkıştırılabilir olduğu için sistemde “süngerimsi” bir his, verimsizlik ve kavitasyon (aşındırıcı kabarcık patlamaları) gibi ciddi sorunlara yol açar.
-
Sudan Ayrışma (Demülsibilite): Sisteme sızan suyun yağ ile emülsiyon oluşturmak yerine, hızla ayrı bir faz olarak ayrışıp tankın dibine çökmesini sağlar. Bu, suyun sistemden kolayca tahliye edilmesine olanak tanır.
-
Filtrelenebilirlik: Yağın, içerdiği katkı maddelerinin filtreleri tıkamadan, çok ince gözenekli filtrelerden dahi kolayca geçebilme yeteneğidir.
5. Asansör Hidrolik Yağının Bileşenleri
- Baz Yağlar (Base Oils): Hidrolik yağın yaklaşık %95-99’unu oluşturur. Genellikle yüksek rafinasyon işleminden geçmiş Grup II mineral baz yağlar, asansör uygulamaları için maliyet/performans açısından en ideal çözümü sunar. Çok zorlu koşullar için sentetik (Grup III, PAO – Grup IV) baz yağlar da kullanılabilir.
- Katkı Maddeleri (Additives): Yağa yukarıda sayılan özellikleri kazandıran kimyasallardır:
- Aşınma Önleyiciler (AW)
- Oksidasyon İnhibitörleri (Antioksidanlar)
- Pas ve Korozyon İnhibitörleri
- Viskozite İndeksi İyileştiriciler
- Köpük Önleyiciler
- Akma Noktası Düşürücüler
- Sudan Ayrışma Katkıları
6. Asansör Hidrolik Yağı Çeşitleri
Hidrolik yağlar genellikle ISO 6743-4 standardına göre sınıflandırılır. Asansörlerde en yaygın kullanılanlar:
- HM Tipi Yağlar: Aşınma önleyici, antioksidan ve pas önleyici katkılar içeren, standart mineral bazlı yağlardır. Çoğu standart uygulama için yeterlidir.
- HV Tipi Yağlar (veya HVLP): HM tipi yağların tüm özelliklerine ek olarak yüksek viskozite indeksine (VI) sahip yağlardır. Dış mekanlarda veya çalışma sıcaklığının çok değişken olduğu yerlerde bulunan asansörler için şiddetle tavsiye edilir. Türkiye’nin iklim koşulları göz önüne alındığında, HV tipi yağlar genellikle daha iyi bir seçimdir.
7. Asansör Hidrolik Yağının Viskozite Sınıflandırması
Viskozite, ISO VG (Viscosity Grade) standardı ile tanımlanır. Bu, yağın 40°C’deki kinematik viskozitesini belirtir. Asansör sistemlerinde en yaygın kullanılan viskozite sınıfları şunlardır:
- ISO VG 32: Daha soğuk iklimlerde veya daha düşük viskozite gerektiren bazı modern, yüksek hızlı sistemlerde tercih edilir.
- ISO VG 46: En yaygın kullanılan viskozite sınıfıdır. Türkiye’deki ılıman iklim koşulları ve çoğu asansör üreticisinin tavsiyeleri bu yöndedir. Genel amaçlı kullanım için en güvenli seçenektir.
- ISO VG 68: Daha sıcak iklimlerde, eski veya aşınmış sistemlerde ya da ağır yük asansörlerinde sızıntıları azaltmak ve yeterli yağ filmini korumak için kullanılır.
Önemli Not: Her zaman asansör üreticisinin veya güç ünitesi imalatçısının belirttiği viskozite sınıfını kullanın.
8. Türkiye’deki Asansör Hidrolik Yağı Markaları
Türkiye pazarında hem yerli hem de uluslararası birçok güvenilir marka bulunmaktadır. Başlıcaları:
- Petrol Ofisi: Geniş dağıtım ağına sahip güçlü bir yerli markadır. (Örn: Hidrolik HD Serisi)
- Shell: Uluslararası alanda en tanınmış ve yaygın markalardan biridir. (Örn: Tellus S2/S3 VX Serisi)
- Mobil: Yüksek performanslı ürünleriyle bilinen bir diğer küresel liderdir. (Örn: DTE 20 Serisi)
- Castrol: Endüstriyel yağlarda güçlü bir geçmişe sahip saygın bir markadır. (Örn: Hyspin AWS/AVS Serisi)
- TotalEnergies: Geniş bir ürün yelpazesi sunan önemli bir oyuncudur. (Örn: Azolla ZS / Equivis ZS Serisi)
- Opet: Türkiye’de hızla büyüyen ve kaliteli ürünler sunan bir diğer yerli markadır.
- Rowe: Özellikle asansör sektöründe kaliteli ve yüksek performanslı ürünleriyle tanınan bir Alman markasıdır ve Türkiye’de de güçlü bir varlığa sahiptir.
- Lukoil, BP gibi diğer uluslararası markalar da pazarda mevcuttur.
9. Türkiye’deki En İyi Asansör Hidrolik Yağı
“En iyi” yağ, asansörünüzün spesifik ihtiyaçlarına en uygun olan yağdır. Tek bir “en iyi marka” veya “en iyi ürün” yoktur. Ancak, en iyi seçimi yapmak için şu kriterler göz önünde bulundurulmalıdır:
- Üretici Onayı: Asansör veya hidrolik ünite üreticisinin tavsiye ettiği marka ve ürün serisi her zaman önceliklidir.
- Viskozite İndeksi (VI): Yüksek VI değerine sahip (örneğin Shell Tellus S3 VX, Mobil DTE 10 Excel, Total Equivis ZS gibi) yağlar, sıcaklık değişimlerine karşı üstün performans gösterir ve genellikle daha uzun ömürlüdür. Bu tip yağlar “en iyiler” arasında sayılabilir.
- Teknik Veri Föyü (TDS – Technical Data Sheet): Yağın TDS belgesini inceleyerek Viskozite İndeksi, Oksidasyon Stabilitesi, FZG Yük Testi sonuçları gibi kritik performans değerlerini karşılaştırın.
- Marka Güvenilirliği ve Teknik Destek: Bilinen ve güvenilir markalar, genellikle tutarlı kalite ve gerektiğinde teknik destek sunma avantajına sahiptir.
Genel bir kural olarak, ISO VG 46 viskozite sınıfında, yüksek viskozite indeksine sahip (HV tipi), tanınmış bir markanın ürünü, Türkiye’deki çoğu hidrolik asansör için mükemmel bir seçim olacaktır.
10. Asansör Hidrolik Yağının Değiştirilme Yöntemi
Yağ değişimi, kesinlikle uzman ve yetkili asansör bakım personeli tarafından yapılması gereken kritik bir işlemdir. İşlem adımları genel olarak şöyledir:
- Güvenlik: Asansörün enerjisi kesilir ve kilitlenir (LOTO prosedürü). Kabin en alt kata indirilir ve sabitlenir. Gerekli kişisel koruyucu donanımlar (eldiven, gözlük) kullanılır.
- Eski Yağın Boşaltılması: Güç ünitesi tankının tahliye tapasından eski yağ, özel varillere tamamen boşaltılır.
- Tank Temizliği: Bu en önemli adımlardan biridir. Tankın kapağı açılır ve içeride biriken çamur, tortu ve kalıntılar tüy bırakmayan bezlerle dikkatlice temizlenir.
- Filtre Değişimi: Emme ve dönüş hattı filtreleri mutlaka yenileriyle değiştirilir.
- Yeni Yağın Doldurulması: Yeni ve temiz yağ, bir filtreleme arabası veya en azından temiz bir huni kullanılarak, sisteme kir bulaştırmadan tanka doldurulur.
- Sistemin Havasının Alınması: Yağ doldurulduktan sonra, asansör birkaç kez en alt ve en üst kat arasında yavaşça çalıştırılarak sistemdeki havanın tanka dönmesi ve dışarı atılması sağlanır.
- Seviye Kontrolü ve Sızıntı Testi: Asansör en alt katta iken yağ seviyesi kontrol edilir ve gerekirse tamamlanır. Tüm bağlantı noktaları ve keçeler sızıntı açısından dikkatlice kontrol edilir.
- Atık Yağın Bertarafı: Eski hidrolik yağ, çevreye zararlı bir atıktır. Mutlaka Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından lisanslanmış atık yağ geri kazanım tesislerine teslim edilmelidir.
11. Asansör Hidrolik Yağının Değiştirilme Zamanı
Yağ değişim periyodunu belirleyen birkaç faktör vardır:
- Üretici Tavsiyesi: Hidrolik yağ üreticisinin önerilerini izleyin.
- Çalışma Koşulları: Çok yoğun çalışan (hastane, AVM) veya yüksek sıcaklıkta çalışan asansörlerde bu süre kısalabilir.
- Yağ Analizi (En Profesyonel Yöntem): Periyodik olarak (örneğin yılda bir) yağdan numune alınıp laboratuvarda analiz ettirilmesi en doğru yöntemdir. Analiz, yağın viskozite değişimi, su ve partikül kirliliği, katkı maddesi tükenmesi gibi durumları net olarak ortaya koyar ve gereksiz veya geç yağ değişimini önler.
- Fiziksel Belirtiler:
- Renk Değişimi: Yağın renginin aşırı koyulaşması veya kahverengileşmesi oksidasyon belirtisidir.
- Sütlü Görünüm: Yağın süt gibi beyazımsı bir görünüm alması, içine su karıştığının en net işaretidir.
- Yanık Koku: Yağdan gelen keskin, yanık bir koku, aşırı ısındığını ve kimyasal yapısının bozulduğunu gösterir.
- Performans Düşüşü: Asansörün yavaşlaması, titremesi veya pompadan gelen anormal sesler de yağın ömrünü tamamladığının işareti olabilir.
12. Türkiye’de Asansör Hidrolik Yağı Fiyatları
Hidrolik asansör yağı fiyatları, birçok faktöre bağlı olarak geniş bir aralıkta değişiklik göstermektedir. (Kasım 2025 itibarıyla tahmini piyasa değerlendirmesi):
- Marka: Uluslararası markalar (Shell, Mobil) genellikle yerli markalara (Petrol Ofisi, Opet) göre biraz daha yüksek fiyatlı olabilir.
- Kalite/Tip: Standart mineral bazlı HM tipi yağlar daha ekonomikken, yüksek viskozite indeksli HV tipi sentetik karışımlı veya tam sentetik yağlar daha pahalıdır.
- Ambalaj: Fiyat, ambalaj büyüklüğüne göre değişir. Litre başına maliyet, büyük ambalajlarda (örn: 205 litrelik varil) daha düşüktür.
- 16-20 Litrelik Teneke/Bidon: En yaygın ambalaj tipidir.
- 205 Litrelik Varil: Büyük projeler veya bakım firmaları için ekonomiktir.
Tahmini Fiyat Aralığı (Kasım 2025):
Türkiye pazarında, ISO VG 46 viskozitesinde, kaliteli bir markanın mineral bazlı (HM/HV tipi) hidrolik yağının 16 litrelik ambalajı için fiyatlar, markaya ve satış noktasına göre genellikle 1.500 TL ile 2.500 TL arasında değişmektedir. Yüksek performanslı sentetik ürünlerde bu rakam daha da artabilir.
Sonuç olarak, hidrolik asansör yağı, sistemin sessiz, güvenli ve verimli çalışmasını sağlayan temel bir unsurdur. Doğru ürünün seçimi, düzenli kontrolü ve zamanında profesyonelce değiştirilmesi, hem asansörün ömrünü uzatacak hem de beklenmedik arızaların ve masraflı onarımların önüne geçecektir. Asansörünüzü bir sisteme değil, bir yatırıma dönüştüren en önemli adımlardan biri, onun “kan dolaşımını” sağlıklı tutmaktır.
Yorum yok